Toetsen en beoordelen: Ken je leerling
Mei 2022
Toetsen en beoordelen zijn wezenlijke elementen in onderwijsprocessen. Er is momenteel gelukkig veel aandacht voor in onderwijsland. Er vinden stevige inhoudelijke discussies over plaats. En dat is maar goed ook. Een voorbeeld daarvan is de discussie over de eindtoets basisonderwijs. De discussie daarover is geïntensiveerd door het verschijnen van het prachtige proefschrift “Van de kat en de bel’ van Karin Heij. Zij legt op heldere wijze uit wat toetsing allemaal wel en niet doet voor kinderen, voor onderwijs. Het proefschrift geeft een uitgebreid overzicht van achtergronden en ontwikkelingen en ook van bedoelde en onbedoelde effecten van toetsing. Echt een aanrader voor ieder die houdt van onderwijs.
Paul Black en Dylan William publiceerden in 1998 hun doorbrekende artikel ’Assesment and classroom learning’. De meeste toetsen hebben weinig met leren te maken, zo stellen de auteurs. Ze vormen eerder het sluitstuk van het leerproces dan de motor ervan. Een toets volgt in de regel immers nadat een leerstofeenheid is afgesloten. Dan kan een leerling er weinig meer aan verbeteren. Bovendien lijken toetsen steeds meer in dienst te staan van externe verantwoording aan ouders, inspectie of overheid. Black en William benadrukken dat toetsen het leren dienen te bevorderen. Toetsen zijn vooral effectief als ze ingezet worden ten behoeve van het zogenoemd formatief handelen. Formatief handelen heeft als doel informatie te geven aan de leraar en de leerlingen over de mate waarin zij al dan niet een leerdoel beheersen. Deze feedback kan gebruikt worden om het leerproces waar nodig bij te sturen. Formatief handelen bevordert het leren van leerlingen en versterkt de leerprestaties.
Er speelt nog een andere factor een belangrijke rol, namelijk de intrinsieke visie dat ieder kind (bijna) alles kan leren. Pedagogisch-didactisch optimisme met de daarbij passende hoge doch realistische verwachtingen zijn nodig om kansrijk onderwijs te realiseren.
Kennis vergaren
Werken in het onderwijs vraagt om een hoge mate aan kennisintensiteit. Samen met andere schoolbesturen, Hoger Onderwijs, de PO-Raad en het lerarencollectief maakt Optimus publicaties over belangrijke inhoudelijke thema’s mogelijk. De werkwijze is als volgt: het thema wordt vanuit het basisonderwijs vastgesteld. Wetenschappers selecteren 25 belangrijke doorbrekende wetenschappelijke artikelen over dat thema. Dit kunnen ook wat oudere publicaties zijn (seminal papers) waarop verder onderzoek zich baseert. De artikelen worden vertaald naar de praxis van onder meer de leraar. In de hoofdstukken komen ook leraren aan het woord. Op deze wijze zijn inmiddels al 5 publicaties ontstaan, waarvan de laatste, ‘Ken je leerling’, gaat over toetsen en beoordelen. Medewerkers van de deelnemende stichtingen krijgen het boek ter beschikking. De boeken zijn in de boekhandel verkrijgbaar en kunnen vanaf 18 juni gratis worden gedownload via Didactiefonline. Dit is volgens mij een mooi voorbeeld van kennisdeling en samenwerking tussen onderwijs en wetenschap om uiteindelijk onderwijs van hoge kwaliteit te bevorderen.
