Onderwijs en voetbal
April 2019
Wat een prachtige avond, die dinsdagavond 16 april 2019. Na eerst Real Madrid verslagen te hebben, veegt Ajax ook de vloer aan met het machtige Juventus. In Nederland gloeit vanaf dat moment de nationale trots rondom ‘onze jongens’ en ons voetbal. Het spel was briljant, de voldoening bij de spelers spatte van het scherm. Welbevinden en betrokkenheid waren wellicht optimaal, zowel bij de spelers als bij voetbalminnend Nederland. Hoe anders was dat in de periode dat het Nederlands voetbal meer worstelde met zichzelf. Alom chagrijnig geklaag door massa’s zelfbenoemde experts die de staat van het Nederlands voetbal figuurlijk het ravijn introkken. Ik kreeg dinsdag ergens in mijn achterhoofd de ingeving dat ongeveer hetzelfde mechanisme werkt rondom het Nederlands onderwijs.
Er wordt me wat af gesomberd over het Nederlands onderwijs. Er zijn hele legers met zelfverklaarde onderwijsexperts die mee somberen in deficiet modus. Een fors tekort aan leraren, dalende opbrengsten, een groeiende ongelijkheid, de Havo is niet meer wat het is geweest, twijfels over effecten van innovaties op scholen en ga zo maar door. De inspectie schrijft deze zaken overigens trouw en met kennis op in De Staat van het Onderwijs. Niets mis mee. Maar zijn er nou geen inspirerende successen in relatie tot het onderwijs te melden? Iets van de grootte van de prestatie van Ajax? Ach, natuurlijk wel. Bijvoorbeeld het gegeven dat de Nederlandse leraar ook wat betreft cognitieve vermogens in vergelijking met zijn internationale vakbroeders in de hoogste regionen verkeert. In de buurt van de Japanse en de Finse leraren en boven de Canadese leraar. Dit is onderzocht door toch niet de minste, de onderwijseconoom Eric Hanushek van Stanford. En wat doet Nederland het goed over de volle breedte van het onderwijs. We zijn erg goed in het onderwijs aan de meest kansarmen. De zorgbreedte voor de kinderen met relatief weinig startkapitaal op de onderwijsmarkt is prima van kwaliteit. Tja, we doen het niet zo goed als het gaat om het stimuleren en uitdagen van de 20 procent hoog presteerders. Dat klopt. Maar je kunt je afvragen of het mogelijk is om het voor alle groepen kinderen maximaal goed te doen? Ik denk dat dat niet kan als je de huidige investering in onderwijs in ogenschouw neemt. Het is ondoenlijk voor de leraar om in de huidige omstandigheden het uiterste te realiseren voor alle groepen kinderen. Van leraren verwachten dat ze passend onderwijs realiseren voor alle kinderen, zet leraren in een onmogelijke spagaat. Tenminste als je kijkt naar de financiële middelen die het onderwijs ter beschikking staan.
Laat ons trots zijn op het feit dat we in internationaal opzicht heel goed onderwijs hebben. En dat we het beter doen dan heel veel landen als het gaat om het versterken van kansen van kinderen die met achterstand beginnen. En laat ons leraren en schoolleiders ook eens bekijken, zoals we de spelers van Ajax dinsdagavond 16 april bekeken. Want geloof me, de heldendaden van de spelers in het onderwijs zijn minsten even groots als die van de Godenzonen. Natuurlijk, het kan elke dag beter. Het is bijvoorbeeld cruciaal dat de Nederlandse wetenschap in Nederlandse onderwijscontexten onderzoek doet, samen met het professioneel veld, ten einde de kwaliteit van onderwijs duurzaam te versterken. Om te werken aan de reductie van kansenongelijkheid moeten wij in ieder geval beginnen met onderzoek, kennisdeling en kennisbenutting op het vlak van verwachtingen van leraren en vormen van differentiatie in de scholen. Daarmee wordt het onderwijs aan de kinderen met de geringste kansen nog beter en tegelijk ook het onderwijs aan alle andere kinderen. Die kinderen die horen tot de gelukkigste kinderen op deze aardbol. Voor het Nederlands onderwijs is volgens mij Nelson Mandela’s spreuk van toepassing: ‘As we let our own light shine, we unconsciously give other people the permission to do the same’. Dus, onderwijs, zet je zelf wat meer in het licht, dan gaat de Nederlandse samenleving vanzelf hetzelfde doen. Net zoals bij het voetbal.
